Verzorgen en in conditie houden van dood hout

De winter is in aantocht en vaak is dit het ideale moment om het dode hout van onze bomen wat meer aandacht te geven. Voor de meesten onder ons is dit algemene basiskennis maar even terug opfrissen kan nooit kwaad.

Afgestorven hout maakt deel uit van het natuurlijk proces van bomen. Takken door de bliksem geraakt die afscheuren, ziektes die zwakke delen aantasten en rottingsverschijnselen teweeg brengen waardoor holtes in bomen gebeeldhouwd worden of stormen die littekens achter laten, zijn normale natuurbeelden.

In bonsaimiddens wordt van deze processen dankbaar gebruik gemaakt om fouten weg te werken, ouderdom te suggereren, ...

Bij het verzamelen van yamadori vormt het afgestorven hout vaak één van de aantrekkelijkste en toonaangevende elementen van de boom. Daarom doen we er alles aan om deze eigenschappen zo lang mogelijk te bewaren want één ding is zeker: dood hout door mens of natuur aangebracht zal ooit vergaan.

1. Product op basis van kalk en zwavel (ook wel jin-vloestof genoemd)

Dit middel wordt het meest toegepast en is vrij gemakkelijk kant en klaar te koop. Handige Harry's met wat kennis van scheikunde kunnen natuurlijk ook zelf aan de slag.

Het is een prikkelende geel-rode vloeistof van calcium polysulfiden gemaakt door reactie van zwavel met calcium hydroxide. Als tijdelijke hulpmiddel is het zeer geschikt voor de conservering van dood hout.

Deze manier om het dode hout te beschermen wordt meestal, bijna uitsluitend, gebruikt bij naaldbomen en zelden bij loofbomen.

2. Houtverharders

Zoals in bovenstaand punt reeds aangehaald zien we bij yamadori vaak afgestorven en rot hout. We hebben twee keuzes: ofwel verwijderen we het rotte hout en beschermen wat over blijft ofwel gebruiken we producten die het rotte hout harder maken en zo als habitat voor schimmels minder interessant wordt.

Onderstaand voorbeeld toont een Ulmus van Will Baddely die zweert bij het gebruik van commerciële houtverharder bij zijn bomen.

Will schrijft:"Ik gebruik twee producten bij het behandelen van dode hout bij mijn loofbomen. Beide producten worden elk jaar opnieuw aangebracht. Het eerste product is Ronseal natte rot hout verharder. Deze vloeistof is samengesteld op basis van hars en wordt na indroging steenhard. Er is wel enige voorzichtigheid geboden bij het aanbrengen van het product. Het is zeer vloeibaar en wordt sterk geabsorbeerd (vergelijkbaar met inkt en vloeipapier) en daarom laat ik altijd wat ruimte tussen de levende en dode delen van de boom.

Vlak na het aanbrengen van het product heeft het een glanzend uitzicht dat enkele watergiften later mooi grijzig wordt.

Omdat het product niet waterafstotend is dient het gebruikt te worden in samenwerking met een ander nl. Teak olie. Dit product wordt een paar weken na het vorige aangebracht. Door het product krijgt het dode hout niet alleen bescherming tegen het vocht maar wordt het natuurlijke patina benaderd. De Teak olie dient wel drie tot vier maal per jaar aangebracht te worden.

De bovenstaande boom wordt reeds 10 jaar op deze manier behandeld en ziet er nog zeer goed uit."

Het conserveringsmiddel hierboven beschreven is samengesteld op een aceton basis met opgeloste koolwaterstof polymeren die de eigenschap hebben door te dringen in poreuze materialen en een plasticlaag achterlaten. Deze laatste vullen holtes en scheurtjes in het hout op zodat dit waterbestendig en schimmelvrij wordt.

Ook andere producten zoals Cyanoacrylaat lijm (superlijm) wordt met succes toegepast in shohinmiddens. Dit klinkt misschien vreemd maar toch weer niet als je weet dat deze lijm dagelijks gebruikt wordt in de medische, chirurgische wereld.

3. Modernere materialen
Eén van de meest recentere materialen is Paraloid B72. Dit product vindt zijn toepassing bij restaurateurs van antiek. Het wordt gebruikt bij restauratie van fossielen, aardewerk, hout, ... Het product heeft niet alleen de eigenschap oplosbaar te zijn maar is tevens volledig kleur- en glansloos.
Marija Hajdic (Kroatië) heeft experimenten met Paraloid B72 uitgevoerd.

Op de vraag welk product voor ons bonsaïsten het beste zou zijn, rekening houdend met het feit dat we met levende bomen werken, raadden de ondervraagde restaurateurs Paraloid B72 aan. Zonder verder te technisch te worden is aangetoond dat het product één van de meest stabiele harsen is in het behoud van kunstwerken. Het wordt gebruikt om muurschilderingen, schilderijen, hout te consolideren en impregneren.

In tegenstelling tot andere epoxy hars materialen kan het product makkelijk van een oppervlak verwijderd worden met een in oplosmiddel bevochtigde spons.

Marija Hajdic: "Tot nu toe is het product alleen uitgetest op zeer oud en droog dood hout. Het dringt snel en gemakkelijk in. Er was totaal geen glans merkbaar zelfs nadat vijf lagen aangebracht waren. Tussen het aanbrengen van de lagen werd telkens vijf dagen gewacht. Het product werd met verfborstel aangebracht of rechtstreeks geïnjecteerd op de plaats waar nodig."

Bron © Bonsaibasho